PROLEGOMENA.
 

I.    DE INDOLE ET RATIONE DECRETI GRATIANI.

1.   Quemadmodum inscribatur liber, quis qua aetate confecerit.

2.   De distinctionibus Decreti et Paleis.

3.   Ex quibus fontibus Gratianus hauserit canones.

4.   Quibus collectionibus canonum Gratianus usus sit.
 

«) de misericordia et iustitia.
/3) de sacr. corporis et san-
guinis dom.

IL
 

y) lib. sentent.
n) Petri Lombardi Kb. sentent.
o) Coli. XIII. Partium.
 

a)  Coli. Anselmo dedicata

b)  Regino Prumensis

e) Burchardus Vormatiensis.

d)  Collectio XII. Partium.

e)  Anselmus Lucensis.
f ) Deusdedit.
 

g) IvonisCarnotensisDecretum.
h) Ivonis Gamotensis Panormia.
i) Collectio trium Partium.
k) Polycarpus.
I) Caesareoaugustana Coli,
m) Algeri Leodiensis,
 

DE EDITIONIBUS DECRETI GRATIANI.

1.   Decreti Gratiani editiones usque ad Romanam enumerantur.

2.   De editione Romana.

3.   Quid posterioribus temporibus operae a virìs doctis in Gra-

lianum   collatum   sit.     De lusto  Hennigio  Bòhmer  et
Aemilio Ludovico Richter.

4.   De nostra editione.
 

I.    DE INDOLE AC RATIONE DECRETI
GRATIANI.

I.   QUEMADMODUM INSCRIBATUR LIBER,  QUIS
QUA AETATE CONFECERIT.

Decretum Gratiani qui postea inscriptus est liber,
idem initio Concordia discordantium canonum fuit,
quam inscriptionem ut codices testantur ita ab ipso
auctore profectam esse testimonia non desunt. Con-
fectum esse hunc librum circa ^ annum MCL cum aliis
argumentis, tum decretorum, quae in eis inveniuntur,
perspecta aetate evincitur. Nam insunt canones C. La-
teranensis IL ao. 1139 habiti et decretales Innocentii IL
epistolae, quae i. a. 1130—48 scriptae esse videntur.^
Auctori Magister Gratianus nomen erat, quamquam
recentissimi codices ncque nomen ncque ullum omnino
originis indicium exhibent.

2.   DE DISTINCTIONIBUS DECRETI ET PALEIS.

Nunc quidem operis summa tribus partibus con-
stat, quarum prima et tertia in distinctiones, altera in
causas et quaestiones dividitur, quanquam in tricesimae
tertiae causae quaestione tertia denuo distinctiones re-
deunt, quod tamen ad Gratianum referendum esse cave
tibi persuadeas.

Ut de prima prae ceteris parte loquar, ncque in
vetustioribus codicibus accuratioris quicquam divisionis
invenies, et in epitoma, quae omnium librorum manu-
scriptorum initio legitur, accuratior partis primae divi-
sio prorsus deest: immo res tantummodo indicantur
quo singulae se ordine excipiunt. Quod ita esse vel
ex ratione colligas quam, ubicunque librum suum re-
spicit, sequitur ipse Gratianus, quippe qui, ut cetera
omittam, tractatum decretalium, ordinandorum, de pro-
motionibus clericorum saepius commemoret.

Canonum contra partitio ab ipso Gratiano pro-
fecta et inde nata est, quod singulis locis, certe pleris-
que, breve summarium, quam rubricam vocant, prae-
fixit, quae rubricae in codicibus minio pictae capita
distinguunt.

Haec summaria ut genuina ita ad veterem qualem
auctor ipse condidit contextum referenda, in quo
singula fragmenta inter se coniunguntur: eundem glos-
satores codicum vestiga (S) prementes, paragraphi
nomine, recentioris aetatis homines, uti et nos, dieta
Gratiani appellaverunt.

1  Schulte die Gesch. d. Quellen und Literatur d. can. Eechts I, 48.

(Stuttgart 1875).

2  cf. infra.
 

Gratianus ubi canones adfert verba, a quibus in-
cipiunt, ponit, quae ratio usque ad Caroli Dumoulin
editionem (Lugduni a MDLIV) sola obtinuit: is primus
canones numeris perpetuis ita instruxit, ut palearum
quas vocant rationem non haberet: habuit primus Le
Comtius in editione Parisina a. MDLVI: sic demum
numerandorum canonum ratio, qua nunc utimur, insti-
tuta. Quae tamen cum optimorum librorum manu-
scriptorum memoria non concinit: maior enim cano¬
num numerus evadit, quam qui in illis capitibus per
rubricas discretis efficitur.

Inde igitur in parte prima canones invenies hosce :
 

D.
 

numerus canonum
 


 

D.
 

numerus canonum
 


 

1
 

12
 


 

52
 

1
 


 

2
 

8
 


 

53
 

1
 


 

3
 

4
 


 

54
 

24     in Codd.
 

18
 

4
 

6
 


 

55
 

13
 


 

5
 

4     in Codd.
 

3
 

56
 

14         „
 

13
 

6
 

3         „
 

2
 

57
 

1
 


 

7
 

2
 


 

58
 

2
 


 

8
 

9
 


 

59
 

4
 

3
 

9
 

11
 

10
 

60
 

4
 


 

10
 

13
 


 

61
 

19         „
 

17
 

11
 

11
 


 

62
 

3
 


 

12
 

14
 


 

63
 

36          „
 

34
 

13
 

2
 


 

64
 

8
 

7
 

14
 

2
 


 

65
 

9
 


 

15
 

3
 


 

66
 

2
 

1
 

16
 

14         „
 

11
 

67
 

2
 


 

17
 

7          „
 

6
 

68
 

6
 


 

18
 

17         „
 

14
 

69
 

2
 


 

19
 

10
 


 

70
 

2
 


 

20
 

3
 


 

71
 

8
 


 

21
 

9
 


 

72
 

3
 


 

22
 

7
 


 

73
 

2          >,
 

0
 

23
 

33         „
 

30
 

74
 

9
 


 

24
 

7         „
 

6
 

75
 

7          „
 

6
 

25
 

6
 

5
 

76
 

12          .,
 

8
 

26
 

5
 


 

77
 

9
 

8
 

27
 

9         ,,
 

8
 

78
 

5         „
 

4
 

28
 

17
 


 

79
 

11
 


 

29
 

3
 

2
 

80
 

6
 


 

30
 

17
 


 

81
 

34         „
 

31
 

31
 

14          „
 

13
 

82
 

5         „
 

4
 

82
 

19          „
 

17
 

83
 

6
 


 

33
 

7
 


 

84
 

6
 


 

34
 

20         „
 

17
 

85
 

1
 


 

35
 

9         .,
 

6
 

86
 

26          „
 

14
 

36
 

3
 


 

87
 

9
 


 

37
 

16
 

14
 

88
 

14          ..
 

10
 

38
 

10         „
 

13
 

89
 

7
 


 

39
 

1
 


 

90
 

12
 


 

40
 

12
 


 

91
 

5
 

4
 

41
 

8
 

7
 

92
 

9
 


 

42
 

7          ,,
 

5
 

93
 

26         „
 

22
 

43
 

5
 


 

94
 

3
 


 

44
 

12          „
 

9
 

95
 

12
 

10
 

45
 

18          „
 

17
 

96
 

16         „
 

12
 

46
 

10
 


 

97
 

3
 


 

47
 

10
 


 

98
 

4
 


 

48
 

2
 


 

99
 

5
 


 

49
 

2
 


 

100
 

11          n
 

10
 

50
 

69          „
 

61
 

101
 

1
 


 

51
 

5
 


 


 


 


 

Apparet canonum numerum qui in impressis libris
DCCCCLXXin est, in manuscriptis DCCCXC exstare.

Secunda pars XXXVI causas continet, easque in
quaestiones divisas: quaestiones ipsae canonibus Con¬
stant, quos Gratianus rubricis discrevit.