Pontiffices isti Finlandenses meruere Ecclesias regere sufulti doctrina a) Christi
Anglicus Anno domini millesimo centesimo quadragesimo octauo Vpsalie quartus Episcopus prefficitur. Anno MCL:o cum sancto Erico Finlandiam venit in estate et statim yeme sequente Kiwlo b) martirizatur miraculis coruscando Nowsis c) sepelitur Ad Abo transfertur.
Vestgotus a Curonibus captiuatur et ibi ab eisdem occiditur Anno Domini d)
Suecus huius acta nulla reperiuntur propter primam depellaciam [sc. depopulationem] per Ruthenos stictam [sc. factam] obiit Anno domini
Anglicus de ordine fratrum predicatorum Visby resedit tum f) propter Anglicos illuc se transtulit tum g) Meonum [sc. Curonum] et Ruthenorum furorem ibi obiit Anno domini MCCXLVIII:o h) et in summo choro aput eosdem i) sepelitur.
Vestgotus est alienauit tributum Finonum ad menus regis cuius erat consangineus et cancellarius obiit Anno domini et in Ränthämäky sepelitur.
Ostgotus hic primo maskotl) instituit obiit Anno domini MCCLXVI:o et in Ränthemäki sepelitur.
Vestgotus hic primo instituit collegium canonicorum in Ränthämäki, Anno domini MCCLXVI:o m), In Ränthemäki sepelitur, ibi plerique episcopi sunt sepulti.
Prior Sicktunensis o) ad Abo postulatur postea in Archiepiscopum Wpsalensem subleuatur p).
Primus Finno ex Mertiala in Rusko q) natus hic ecclesiam cathedralem de Ränthemäki ad Abo transtulit, Anno MCCC:o et ibi primum sepelitur, qui obiit Anno
Alandensis hic Kwstor) erigi fecit Anno MCCCVII:o s) huius tempore Birgerus rex trest) fratres suos duces interemit. Ecclesia Aboensis a Ruthenis spoliatur feria 2:a Penthecostes Anno u).
Swecus ordinarium predicatorem v) instituit, huic ortus Sancte Birgitte nocte natiuitatis sue reuelaturx), obiit Anno MCCCXLVIII:oy) in summo choro ad latus beati Hemingi sepelitur.
Swecus diocesis Wpsalensis et de parochia B,lingh diuinitus eligiturz), in Stocholm consecratur, preposituram Abo fundauit scrinium Sancti Henrici procurauit, Reuelaciones sancte Birgitte ad papam detulitaa), et coram eo sermonem fecit pro laude eius cum familiarissimus fuit obiit Anno MCCCL~VII:o bb) in summo choro sepelitur.
Cardinalis Aboensis, redeundo de Rhomana curia moritur in summo choro ad sinistrum latus iuxta sanctum Hemingum sepelitur, Anno MCCCLXVIII:o cc).
Suecus Parisius dd) diu rexitee) sepulchrum Sancti Henrici Nousis decorauit obiit Anno domini MCCCLXX:off) ad dexteram sancti Hemingi sepelitur.
Vestfal gg) Aboensis prebendam Sancte Katherine fundauit huius tempore Raseborgh per Boo Joansson construitur hh) eius tempore Sancta Birgitta obiit Anno MCCCLXXII:o ii) hic obiit in Nytykarth onojj) Anno domini MCCCLXXXIIII et in choro Sancte Katherine sepelitur.
Balk Sema kk) ortus MCCCLXXV:toll) Rome consecratur, archidiachonatum instituit huius tempore missa auroræ per reginam Margaretam cum parochia Pijke fundatur, sub pulpito in summo choro sepelitur mm).
Virmå natus ex patre Olauo Tauast Magister Pragensisoo) et quasi de nouo fundauit, hic 4 chorales in summo choro de nouo instituit. Hic fraternitatem trium regum et clericorumpp) instituit Hic cultum Dei in ecclesia Aboensi magnifice ampliauit. Sepulchrum domini et terram sanctam non absque magnis storgis (!) adiit multa clenodia preciosa pro ecclesia acquisiuit, huius tempore rex Ericus e regno excluditur, hic re et nomine magnus, in consilio acutus vitam castissimam et multum solitariam duxit, eius morte m tota deflet Finlandia, Qui anno ætatis sue nonagesimo 5:o apud Vallem graciæ in bona senectute extinctus est.
Magni nepos predecessoris sui vir doctus X annis rexit, et multa bona fecit, hic rector Parisiensis uniuersitatis fueratqq) et rector Ethicorum, Obiit Abo anno MCDLX die beati Mathiærr) Apostoli et in choro corpor is Christi sub lapide eneo ad sinistrum latus domini Magni sepelitur.
Ex patre famoso milite domino Henrico Biidz quondam Capitaneo Aboensi Magistro Lipzensitt) præpositus Aboensis per viam scrutinii concorditer electus denisuu) apud minores sub papa Pio secundo consecratur. Hi c conuentum Vallis gratiae consummauit, religiosos sub perpetua clausura includendo, Sub eo capella Omnium sanctorum in Ecclesia Aboensi de nouo erigitur et ipse memoratam capellam et vndecim altaria in ipsa ecclesia vno et eodem die dedicauit, Ita quod a nte ilium diem altare corporis Christi per totam diocesim vnicum et solum confectumvv) habebatur, hic horas gloriosissime virginis Marie in predicta capella perpetuis temporibus decantandas instituit et pro earundem sustentatione eccl esiam parochialem Nummis cum singulis redditibus et obuentionibus Episcopalibus et curati memorate capelle inperpetuum incorporauit, Infirmaria clericorum per eum fundatur, hic duos de nouo instituit in summo choro chorales, Sub eo etiam totum cimiterium ecclesie cathedralis instauratur, et quamplurime ecclesie lapideæ per totam diocesim eriguntur, hic etiam ob diuini cultus augmentum et animarum periculum euitandum quamplurimas de nouo instituit ecclesias [sc. ecclesiarum] curatos, huius tempore cast rum Olaffzborgxx) in Jokas propter Ruthenorum furorem erigitur et oppidum Wiburgenseyy).
b) "Killilo" quoque fortasse legi potest, non autem "Eillilo" ut dicit Porthan. De Kiulo, paroecia in territ. Satagunda, cfr. Porthan, p. 108 et SS. rer. Suec. II. 1. p. 334.
c) Paroecia in præfectura Aboensi.
d) 1178 indicat Juusten, qua ex fonte ignoramus.
e) Sub hoc vel sequente episcopo papa Innocent. III re i Sueciæ concessit lit. dat. an. 1216, d. 4 April. (orig. in Arch. Swerinensi; v. Styffe, Skand. under Unionstiden p. 307) ut res ecclesiast. Finlandiæ constituturus unam vel duas erigeret dioceses.
f) Porthan: "tamen".
g) Porthan omisit hoc verbum, quod una cum superiore mendosa lectione "tamen" maximam ei comparavit difficultatem.
h) Ita quoque in ann. Sigtun. et in SS. rer Suec. I. 1. p. 86.
i) Aut Anglicos aut prædicatores, nisi conjicere licet, fraternitatem prædicatorum Wisbyensium ab Anglia originem ducere. Conventus tantum accreverat, ut Innocentius IV, papa, an. 1243 eum posset adhortari, ut Cruciferis Livo niæ succurreret (Dipl. Suec. I. p. 297).
k) B. episc. de Fynlandia subscripsit et sigillavit literas cat. an. 1253, d. 13 Febr., Dipl. Suecan. I. p. 361.
l) Pro matskott i. e. tributum annuum cibarium ab incolis datum episcopo et curatis (Porthan, p. 143).
m) 1276 legendum jam Porthan suspicabatur, motus narratione Juustenii, hoc factum esse consensu regis Magni et in præsentia Fulconis A.Episc. Ups. Quæ si vera est, necessarie legendum an. 1276, quia Laurentius, Fulconis ante cessor, obiit 1267 (v. supra p. 98). Præterea Fulco mortuus est an. 1277 (v. supra p. 99, not. f.) non 1276, qua re difficultates a Porthano observatæ (p. 149, not. 3) amoventur.
n) Observandum est, quod supra (p. 100) negleximus monere, verisimile esse, hunc Johannem (non autem, ut hactenus existimavimus, archidiac. Joh. Odolphi) fuisse, qui mortuo Jacobo Jsraelis A.Ep. Ups. an. 1281 primo electus est A.Episcopus, quamquam mox renunciavit dignitatem (v. Hildebrand, Svenska Sigiller ifrån Medeltiden, ser. 2, n. 35). Haud parvi quoque momenti est, vetus Chron. episc. Ups. (supra p. 98) silentio hanc rem præterire, quæ primum cum nomine Joh. Odolphi inserta est in continuatione (p. 100), forsan ex ann. Sigtun. (in sect. priore).
o) Adhuc an. 1286, d. 23 April. vocatur prior Sictun. (Dipl. Suec. II. p. 6), jam in Sept. eodem anno episc. Aboens. (l.c. p. 12).
p) Johannes elect. Upsal. primo in diplomatis commemoratur d. 29 Jan. an. 129O, consecratus vocatur eod. an. d. 28 Nov. (l. c. pagg. 89 et 99). De obitu ejus v. supra p. 98.
q) Eccl. in vicinitate urbis Aboæ septentrionem versus.
r) Curia episcopalis ibidem versus meridiem.
s) Vix annus referri potest ad curiæ ædificationem; quomodo enim potuit R. episcopus esse jam an. 1307, quum A.Episc. Ups. an. 1309, d. 28 Maj (Dipl. Suec. II. p. 575) indicit diem objectionibus super electione Ragvaldi proferendis? Quare assentimur Porthano, legendum 1317, quo anno duces captivati sunt.
t) Pro "duos".
u) 1318, v. Munch, Det Norske folks Hist. II. Hovedafd. I. p. 69, not 1. Ultima vice nomen Ragvaldi nobis occurrit an. 1320, d. 7 Nov. (Dipl. Suec. III. p. 482).
v) Ut semper esset, qui coram populo diebus dominicis in ecclesia concionaretur. Porthan p. 192, 193 vult "prædicatorum" et ordinarium putat scriptum pro "priorem".
x) Vastovius hactenus perturbavit scriptores, hanc revelationem tribuens Hemmingo. In processu autem S. Birgittæ exstat testificatio Petri Olaui, prior. Alvastr. se ex Hemmingo audivisse, Benedictum ipsi (sc. Hemm.) totam revelationem narravisse.
y) Lege: 1338, d. 24 Oct. (Dipl. Suec. IV. pag. 638)
z) Jam d. 15 Nov. 1338, (l. c. in annot. super.)
aa) Sine dubio scriptor false interpretatus est verba in revelat. extravag. c. 51 et 113 (cfr. Porthan, p. 240 not. 45).
bb) Falsum esse annum jam demonstravit Porthan p. 292, not. 4, citatis duobus literis Urbani V. an. 1366, d. 22 Oct. Henrico successori inscriptis. Nos quidem addere possumus duas Urbani bullas datas eod. an., unam, ipsam confirmationem Henrici electionis d. 5 Oct., alteram datam sequenti die, qua Johanni Petri, canon. Aboensi et Arosiensi, præposituram post Henricum vacantem condonat. (Munch, Collect., v. supra p. 131, not. d.). Si dies emortualis, 21 Maj, apud Juusten. vera est , necesse est Hemmingum obiisse an. 1366, quia adhuc præcedente an. d. 29 Maj subscripserit literas (De la Gard. Arch. III. p. 69).
cc) Confirmatur et literis successoris Johannis d. 28 Oct. (1. c. p. 70) et bulla Urbani V, eod. an. d. 8 Nov., qua electionem Johannis post Henricum, qui in partibus illis diem clauserit extremum, confirmat (Munch, Collect., v. not. b.).
dd) Pro: Parisiis.
ee) Apud Bulæum, Hist. Univers. Paris., Tom. IV. Parisiis, 1668, p. 967 legitur: "Joannes Petri, canonicus Aboensis, canonicus ecclesiæ de Sunda in Regno Sueciæ in Rectorem fuit electus die 23 Juni an. 1366."
ff) Confirmatio Urbani V electionis successoris (Johannis Westfal, præpositi Aboens.) data est an. 1370, d. 31 Aug. (Munch, Collect., v. not. b.).
gg) Sic mscr:tum, quamquam Porthan impressit Westfalus.
hh) Vide Styffe, Skandinavien under Unionstiden. p. 316.
ii) corrigemus infra in vita Birgittæ.
jj) Verba: "Anno MCCCLXXo -- Nytykarthano", sunt omissa in ed. Porthani. Nytykarthano, Fennice pro Niitugård, est villula trium milliarium spatio ab urbe Aboensi. Porth. p. 332.
kk) Lege: Vemo. De hac paroecia et ibi habitante gente Balk atque prædio Balkis cfr. Porthan, p. 335, not. 1.
ll) Mendum scriptoris pro MCCCLXXXV:to, v. Porthan, p. 331.
mm) Juusten dicit: obiit an. dni. 1412, circa ferias apostol. Petri et Pauli (i. e. d. 29 Junii).
nn) An 1396 factus est Baccalaureus et an. 1398 Magister. Vide Monumenta. Hist. Univers. Prag. Tom. I. Pragæ, 1830, pagg. 310 et 330.
oo) De hac reddituum diminutione vide Porthan, p. 408, not. 28.
pp) "Chorum" conjicit Porthan, p. 427, not. 65.
qq) Apud Bulæum (cit. supra not. e), Tom. V. p. 921 legitur in nomenclatura Rectorum: "Olauus Magni Angl. Nat. 15 Dec. 1432" et infra "Olauus Magnus Angl. Nat. 16 Nov. 1435".
rr) I. e. 24 Febr. quod confirmat epitaphium impr. in Rhyzelii Episcoposc. Sv. Got. p. 337. Juusten perperam habet: d. Matthæi apost. (d. 21 Sept.)
ss) "Kiidz" videtur esse scriptum.
t) Pro: Magister Lipsensis l. e. Magistro Lipsensi. An. 1438, d. 20 Febr. adscriptus fuit univers. Lips. (ex matriculo annotavit C. G. Styffe).
uu) Pro: Senis, hodie Siena, ut etiam habet Juusten.
vv) Etiam "consecratum" (sic Porthan) legi potest.
xx) Ubi hodie oppidum, Nyslott, situm est. cfr. Porthan. p. 526.
yy) Addendum "muro cingitur" ut habet Juusten.